«Μα είχαμε πάντα όνειρο…»

Η πτώση του «Kομήτη» 4Β G-ARCO των Βρετανικών Ευρωπαϊκών Αερογραμμών χαρακτηρίστηκε ως «η πρώτη πτώση πολιτικού αεροπλάνου στη σύγχρονη ιστορία της Ευρώπης».

Σύμφωνα με αποδεσμευμένα βρετανικά έγγραφα επιβεβαιώνεται πέραν πάσης αμφιβολίας ότι βόμβα στρατιωτικού τύπου, ευθυνόταν για την ανατίναξη του αεροπλάνου το οποίο είχε απογειωθεί στις 11 Οκτωβρίου του 1967 από το αεροδρόμιο Χίθροου με προορισμό την Αθήνα καθ’ οδόν προς τη Λευκωσία. Στις 12 Οκτωβρίου 1967, το αεροπλάνο εκτελούσε πλέον πτήση των Κυπριακών Αερογραμμών υπ’ αριθμόν CY 284. Σε απόσταση περίπου 100 μίλια ανατολικά της Ρόδου εξερράγη βόμβα στο αεροπλάνο με αποτέλεσμα τον θάνατο όλων των επιβατών και του πληρώματός του – σύνολο 66 ανθρώπων, Ελλήνων-Κυπρίων, Βρετανών και Αμερικανών πολιτών.

Διαβάζουμε στα ΝΕΑ-Λονδίνου: Πολλά γράφτηκαν τότε και διάφορες θεωρίες παρέλασαν από τις σελίδες των εφημερίδων με αξιωματούχους της κυπριακής κυβέρνησης μέχρι σήμερα να απορρίπτουν την βομβιστική ενέργεια και να επικαλούνται ότι η πτώση του εν λόγω αεροπλάνου ήταν απλά ένα δυστύχημα.
Ο κ. Μιχάλης Θωμαίδης, ο πατέρας του οποίου ήταν ένα από τα 66 θύματα της αεροπορικής εκείνης τραγωδίας και τον οποίο ποτέ δεν γνώρισε, ξεκίνησε μια έρευνα (και άλλοι συγγενείς θυμάτων κάνουν το ίδιο) για να μάθει επιτέλους γιατί χάθηκε ο πατέρας του. Και κανένας δεν του δίνει απαντήσεις για το ποιοι και γιατί ευθύνονται, και ακόμα πιο προκλητικά του αρνούνται ότι ήταν όντως βόμβα που ευθυνόταν για την ανατίναξη του σκάφους.

Η έρευνα αυτή είναι αποτέλεσμα συνεργασίας Μιχάλη Μ. Θωμαίδη και Φανούλας Αργυρού. Την παραθέτουμε για ενημέρωση και προβληματισμό αλλά και με την παράκληση όποιος διαθέτει περαιτέρω στοιχεία, εις μνήμη τουλάχιστον των 66 θυμάτων έστω και τώρα να τα δώσει, για να συμπληρωθεί το κενό που άφησε εδώ και 44 χρόνια η μεγάλη σιωπή των όσων γνωρίζουν.

Δύο Έρευνες

Το Τμήμα Εμπορίου της Βρετανίας αμέσως μετά την ανατίναξη του αεροπλάνου διέταξε λεπτομερέστατες έρευνες για τις οποίες συνεργάστηκαν διάφορα τμήματα και χρησιμοποιήθηκαν υψηλής τεχνολογίες μέθοδοι (που ήσαν διαθέσιμες) εξακρίβωσης του τι πράγματι συνέβη στο αεροπλάνο. Παράλληλα η εταιρεία (Βρετανικές Ευρωπαικές Αερογραμμές) έκανε τις δικές της έρευνες οι οποίες έφθασαν στο ίδιο συμπέρασμα. Ως τελικό αποτέλεσμα εξεδόθησαν δύο πορίσματα. Το ένα από το Τμήμα Εμπορίου της Βρετανίας και το οποίο παραδόθηκε τον Απρίλιο του 1968 στον Πρόεδρό του από τον J. B. Veal Chief Inspector of Accidents (επικεφαλής των ερευνών) και το άλλο από τον Αρχηγό της Μετροπολιτικής Αστυνομίας.

Η πρώτη έκθεση αναφερόταν στα αίτια της πτώσης του αεροπλάνου και δόθηκε στην δημοσιότητα τον Αύγουστο του 1968. Η δεύτερη έρευνα αναφερόταν στο ποιοι ευθύνονταν για την βομβιστική ενέργεια. Η έκθεση αυτή παραμένει ακόμα μυστική με προοπτική αποδέσμευσης το… 2040!
Από τα πρακτικά συνεδρίας που έγινε στις 10:30 π.μ. στις 5 Φεβρουαρίου 1968 στο Horseferry House (Υπουργείο Εσωτερικών) με θέμα την έρευνα εγκλημάτων ως αποτέλεσμα του σαμποτάζ του κομήτη, συμφωνήθηκε όπως η Μετροπολιτική Αστυνομία αναλάβει να ερευνήσει την εγκληματική πτυχή, τη δολοφονία των επιβατών του αεροπλάνου αφού ο Αρχηγός της Αστυνομίας παραλάβει αίτηση προς τούτο από το Τμήμα Εμπορίου. Το δε Φόρειν Όφις να ειδοποιούσε την Ελληνική Κυβέρνηση για την προτεινόμενη έρευνα. Στην συνάντηση αντιπροσωπεύθηκε το Υπ. Εσωτερικών, το Τμήμα Εμπορίου, το Φόρειν Όφις, η Μετροπολιτική Αστυνομία και ο Βοηθός Αρχηγός (της Αστυνομίας).

Αντίγραφα της έκθεσης στην Κυπριακή Δημοκρατία
100% βομβιστική ενέργεια

Τουλάχιστον 6 αντίγραφα, όπως μας ενημερώνουν τα αποδεσμευμένα έγγραφα, του πορίσματος των ερευνών για τα αίτια της πτώσης του αεροπλάνου και που εκδόθηκε τον Αύγουστο του 1968 από το Τμήμα Εμπορίου, δόθηκαν και στην κυπριακή κυβέρνηση για ενημέρωση του Υπουργικού Συμβουλίου. Παρόλο ότι ο Βρετανός Ύπ. Αρμοστής ρώτησε αν θα διδόντουσαν και αντίγραφα της Αστυνομικής Έρευνας στην Κυπριακή Κυβέρνηση, τα έγγραφα δεν επιβεβαιώνουν αν δόθηκαν τέτοια.
Επομένως δεν μπορεί κανένας αξιωματούχος της Κυπριακής Δημοκρατίας –από το 1968- να ισχυρίζεται άγνοια ή ότι επρόκειτο για «αθώο» δυστύχημα, γιατί η τελευταία παράγραφος της εν λόγω έκθεσης του Τμήματος Εμπορίου (που τους δόθηκε σε 6 τουλάχιστον αντίγραφα) κάτω από τον υπότιτλο «Πορίσματα» γράφει επι λέξη:
“Cause
The aircraft broke up in the air following detonation of a high explosive device within the cabin.”
«Αιτία
Το αεροπλάνο κομματιάστηκε στον αέρα κατόπιν έκρηξης μεγάλου εκρηκτικού μηχανισμού μέσα στην καμπίνα.»

Στα έγγραφα βρίσκουμε ότι σε επιστολή του προς τον Επιθεωρητή κ. Μπράιαν του Σπέσιαλ Μπράντς της Σκότλαντ Γιάρτ, ο επικεφαλής των ερευνών κ. Βίλ έγραψε επιβεβαιώνοντας : «… Οι έρευνες του RARDE προχώρησαν στο βαθμό που (οι ερευνητές) είναι σε θέση να πουν ότι είναι 100 τοις εκατόν σίγουροι ότι υπήρχε εκρηκτικός μηχανισμός μεγάλης ισχύος…».
Σε έκθεση του ιδίου του RARDE (Royal Armament Research and Development Establishment – Fort Halstead, Kent), καταγράφτηκαν τα εξής μεταξύ άλλων :
«Μαρτυρία έκρηξης μεγάλης ισχύος (στρατιωτικού ή άλλου παρόμοιου τύπου – όμως όχι συνηθισμένης «gelignite») βρέθηκε ως αποτέλεσμα λεπτομερούς εξέταση ενός μαξιλαριού συγκεκριμένου καθίσματος…»
Τα έγγραφα αναφέρουν ότι ο εκρηκτικός μηχανισμός πιθανότητα βρισκόταν κάτω από τα καθίσματα 4Α ή 5Α.

Δήλωση στη Βουλή των Κοινοτήτων

Στις 18 Ιανουαρίου 1968, η εφημερίδα «Γιορκσάιαρ Πόστ» (Yorkshire Post) με τίτλο «Εκρηκτικός μηχανισμός» στο Κομήτη» έγραψε ότι «Ο υφυπουργός Εμπορίου J. P. W. Mallalieu, σε γραπτή δήλωση του στη Βουλή των Κοινοτήτων είπε πως βρέθηκε αναμφισβήτητη μαρτυρία ότι μεγάλης ισχύος εκρηκτικός μηχανισμός ευθυνόταν για την ανατίναξη του αεροπλάνου. «Φαίνεται (είπε) η ζημιά δημιουργήθηκε από την έκρηξη η οποία δημιούργησε μια εκτός ελέγχου κατάσταση με αποτέλεσμα να γίνει κομμάτια το αεροπλάνο».
Οι έρευνες επικεντρώθηκαν σε ένα κάθισμα της καμπίνας, κάτω από το οποίο ή πολύ πλησίον του βρισκόταν ο εκρηκτικός μηχανισμός.

Η «Ντέιλι Μέιλ» (Daily Mail) με τίτλο «Ήταν βόμβα στον Κομήτη λένε ειδικοί», αναφέρθηκε στα αποτελέσματα των ερευνών της αεροπορικής εταιρείας (ΒΕΑ) και έγραψε ότι «Βόμβα ή παρόμοιος εκρηκτικός μηχανισμός ευθύνεται για την πτώση του αεροπλάνου αποφάνθηκαν Βρετανοί ειδικοί ντετέκτιβς». Η δε “Birmingham Post», δημοσίευσε φωτογραφία του ειδικού για εκρηκτικά V.J. Clancey της Royal Armaments Research and Development Establishment στο Kent της Αγγλίας, να κρατά το συγκεκριμένο μαξιλάρι του καθίσματος που ανατίναξε το αεροπλάνο. Η λεζάντα «Οι έρευνες του επιβεβαίωσαν ότι χρησιμοποιήθηκε στρατιωτικού τύπου εκρηκτική ύλη». Τίτλος «Η συντριβή του Κομήτη και οι θάνατοι – ήταν βόμβα που προοριζόταν για τον Γρίβα».

Στις 30 Αυγούστου 1968, και αφού δόθηκε τον ίδιο μήνα στην δημοσιότητα το πόρισμα της έρευνας του Τμήματος Εμπορίου, οι «Τάιμς» του Λονδίνου με τίτλο «Πλαστική βόμβα προκάλεσε την τραγωδία στο Κομήτη» έγραψε ότι «A “home-made” about 1 lb of plastic explosive went off in the cabin…”. Χειροποίητη βόμβα βάρους περίπου 1 lb πλαστικής εκρηκτικής ύλης εξερράγη στη καμπίνα…».
(Να σημειωθεί ότι το Αμερικανικό Ναυτικό είχε τη δυνατότητα να ερευνήσει το βυθό για την ανεύρεση του μαύρου κουτιού όμως αυτό αποκλείστηκε από το Λονδίνο με την δικαιολογία ότι θα ήταν πολύ δύσκολο να εντοπιστεί έστω και περίπου το σημείο έρευνας κτλ και παράλληλα να πούμε ότι ο Υφυπουργός J. P. W. Mallalieu είχε αποφασίσει να μην προχωρήσει το Λονδίνο με δημόσια έρευνα για το θέμα και έγιναν και προτροπές προς τους αστυνομικούς ερευνητές όπως είναι προσεκτικοί καθώς ερευνούσαν το θέμα στην Αθήνα σε περίπτωση που ανακάλυπταν πολιτική ανάμιξη προσώπων να επικοινωνήσουν με την βρετανική πρεσβεία ως προς το πώς να ενεργήσουν).

Βάρος εκρηκτικής ύλης

Όμως, σύμφωνα με τα πρακτικά συνεδρίας στις 12 Δεκεμβρίου 1967, υπογραμμένα από τον επικεφαλής των Ερευνών κ. J. B. Veal, το βάρος της εκρηκτικής ύλης παρόλο που αρχικά είχαν αποφανθεί ότι ήταν βάρος 1 lb, στην συνέχεια των ερευνών έφθασαν στο συμπέρασμα ότι αυτό έφθανε τουλάχιστον τα 4 lb.

Το Υπ.Εσωτερικών αρνείται να δώσει αντίγραφο
της αστυνομικής έρευνας στο Δικαστήριο Αθηνών

Με επιστολή του ημερ. 1 Αυγούστου 1968 το Υπ. Εσωτερικών της Βρετανίας αρνήθηκε να δώσει αντίγραφο της Αστυνομικής έρευνας στον Δημόσιο Κατήγορο του Δικαστηρίου των Αθηνών και απάντησε στον κ. J.E. C. Macrae, αξιωματούχο του Φόρειν Όφις, λέγοντας: «Το περιεχόμενο της έκθεσης των αξιωματούχων της Μετροπολιτικής Αστυνομίας είναι τέτοιο που δεν μπορούμε να δώσουμε αντίγραφο στις Ελληνικές αρχές. Ο καλύτερος τρόπος να χειριστείτε το θέμα αυτό είναι να τους δώσετε αντίγραφο της έκθεσης που ετοίμασε ο Επικεφαλής των Ερευνών και να αποφύγετε οποιεσδήποτε αναφορές στην έρευνα της Αστυνομίας…».

Μιχαλάκης Τριανταφυλλίδης και Γλ. Κληρίδης

Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες (Φιλελεύθερος 1.10.2006 Χρύσανθου Χρυσάνθου) από την Αθήνα θα επέστρεφε στην Κύπρο με την ίδια πτήση και το τότε μέλος του Ανωτάτου Δικαστηρίου Μιχαλάκης Τριανταφυλλίδης αλλά τη τελευταία στιγμή άλλαξε ιδέα και αποφάσισε να επιστρέψει ατμοπλοϊκώς. Το ίδιο συνέβη και με τον Γλ. Κληρίδη (πρόεδρος της Βουλής τότε) ο οποίος άλλαξε ιδέα την τελευταία στιγμή λόγω υποχρεώσεων στην βρετανική πρωτεύουσα.

Στόχος: ο Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής

Σχεδόν απαρχής όλα τα δημοσιεύματα του βρετανικού τύπου αναφέρουν στα πρωτοσέλιδα και άλλα δημοσιεύματά τους ότι ο στόχος της βομβιστικής ενέργειας ήταν η δολοφονία του Στρατηγού Γεώργιου Γρίβα Διγενή, αρχηγού τότε της Εθνικής Φρουράς της Κυπριακής Δημοκρατίας. Θεωρείτο βέβαιο ότι ο Στρατηγός θα επέβαινε το μοιραίο αεροπλάνο αλλά τελευταία στιγμή ματαίωσε και έτσι αποφεύχθηκε η δολοφονία του.

Στα αποδεσμευμένα βρετανικά έγγραφα περιλαμβάνεται και μία χειρόγραφη επιστολή κάποιου κατάδικου στις φυλακές Brixton, ονόματι Π. Γεωργιάδη, ημερ. 9 Ιανουαρίου 1968, προς τον πρόεδρο της ΒΕΑ με αντίγραφο και στο Τμήμα Εμπορίου. Ο κ. Veal, επικεφαλής των Ερευνών του Τμήματος Εμπορίου με επιστολή του ημερ. 23 Ιανουαρίου 1968 προς τον Αρχηγό της Μετροπολιτικής Αστυνομίας ζήτησε όπως η τελευταία χειριστεί τις πληροφορίες που έδιδε ο Π. Γεωργιάδης.

Ο Π. Γεωργιάδης στην επιστολή του ονόμασε ως κύριο υπεύθυνο (ή ένα από εκείνους) τον Ανδρέα Αντωνιάδη (Κεραυνό) ο οποίος ζούσε στο Λονδίνο από τότε που τον μετέφεραν οι Άγγλοι κατά τη διάρκεια του αγώνος της ΕΟΚΑ 1955-59 για την άμεση προστασία του (κατόπιν παράκλησης της μητέρας του προς τις αποικιακές αρχές τότε) μετά που πρόδωσε όπως λέχθηκε μυστικά της οργάνωσης. (Ο «Κεραυνός» από το 2007 ζει στο Ντουμπάι. Το 2001 ο τότε υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Τζακ Στρο, επενέβη και διέταξε το διπλωματικό σώμα να πείσει τις γερμανικές αρχές να αφήσουν ελεύθερο τον «Κεραυνό» ο οποίος είχε συλληφθεί καθώς καταζητείτο από τις ελληνικές αρχές για εμπορία ναρκωτικών. Ο «Κεραυνός» υπηρέτησε τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες για δεκαετίες ως πληρωμένος πληροφοριοδότης, και έλαβε μέρος σε εκατοντάδες αποστολές.

Ο Π. Γεωργιάδης με υστερόγραφο στην επιστολή του δήλωσε «ήμουν παρών σε συνάντηση (πριν την έκρηξη στον Κομήτη) όταν υψηλά ιστάμενο στρατιωτικό πρόσωπο ήλθε στη χώρα για να συζητήσει σχέδιο για ανατροπή του καθεστώτος. Ο Γεωργιάδης έγραψε ότι αν ήθελαν να ξεκαθαρίσουν το τρομερό εκείνο συμβάν (αεροπορικό), να τον επισκέπτονταν για να τους πει περισσότερα.

Στις 17 Φεβρουαρίου 1968, η απογευματινή «Evening Standard» έγραψε με τίτλο «Dragnet for Comet killers – disaster plotted in London». «Εκστρατεία για τους δολοφόνους του Κομήτη – Από το Λονδίνο η συνωμοσία για την τραγωδία» και ανέφερε:

«Η αστυνομία πήρε σήμερα σκούπα στην «Μικρή Κύπρο» περιοχή Κάμπτεν Τάουν αναζητώντας τον άνθρωπο που συνωμότησε για την τραγωδία του Κομήτη.

Νέες πληροφορίες έφθασαν στην Σκότλαντ Γιαρντ… Η Αστυνομία πιστεύει ότι ο στόχος του σχεδίου ήταν η δολοφονία του πρώην αρχηγού της ΕΟΚΑ, Στρατηγού Γρίβα, ο οποίος πίστευαν, λανθασμένα, ότι θα επιβιβαζόταν στο αεροπλάνο. Ο Αστυνομικός Επιθεωρητής Πέρσι Μπράουν, ο οποίος μεταφέρθηκε στην Σκότλαν Γιαρντ από τη θέση του ως επικεφαλής του CID περιοχής Πάττινγκτον έχει ανακαλύψει ότι η συνωμοσία εκκολάφθηκε σε χαρτοπαιχτικό κλάμπ του Πάττινγτκον… Οι έρευνες εντατικοποιήθηκαν στην περιοχή του Κάμπτεν Τάουν και η αστυνομία έχει επισκεφθεί πολλά κλαμπς και καφενεία. Το αεροπλάνο έκανε βουτιά στη θάλασσα όταν εξερράγη βόμβα σε αυτό καθώς πετούσε μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου».

Στις 15 Νοεμβρίου 1967 κορυφώνονται οι συγκρούσεις στην Κοφίνου, χωριό μεγάλης στρατιωτικής σπουδαιότητας για τους Τούρκους. O Διγενής είχε ζητήσει επιμόνως, τα επεισόδια που δημιουργούσαν όλες τις προηγούμενες ημέρες οι Τουρκοκύπριοι, να τα χειριστεί αποκλειστικά η Αστυνομία, προειδοποιώντας για τους κινδύνους που θα προκαλούσε ενδεχόμενος στρατιωτικός χαρακτήρας της επιχείρησης. Ο Μακάριος επέμενε να αναλάβει η Εθνική Φρουρά. Ο αρχηγός της Ένωσης κινητοποιεί άρματα μάχης, τεθωρακισμένα και πυροβολικό καταλαμβάνοντας τον Άγιο Θεόδωρο. Ακολουθεί η περιοχή της Κοφίνου και ο θάνατος 24 Τουρκοκυπρίων και ο τραυματισμός άλλων 9, ενώ οι απώλειες της ελληνοκυπριακής πλευράς μετριούνται σε έναν νεκρό και δύο τραυματίες. Η Τουρκία μιλάει για «εγκληματική ενέργεια», που συνιστά αιτία πολέμου, και το στρατιωτικό καθεστώς της Αθήνας διατάσσει την εκτέλεση της απόφασης που άλλαξε τον συσχετισμό των δυνάμεων και άνοιξε τον δρόμο για το 1974: την απόσυρση της ελληνικής μεραχίας η οποία βρισκόταν στο νησί με απόφαση του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου από το 1964.

Ο Μακάριος κατηγορεί τον Γρίβα πως φέρει «ακέραιαν την ευθύνη διά τα γεγονότα της Κοφίνου, καθώς ενήργησε πολύ πέραν των ορίων της δοθείσης εις αυτόν εξουσιοδοτήσεως. Ουδεμίαν εντολήν είχεν ο Στρατηγός Γρίβας να διατάξει εισβολήν εις το τουρκικόν χωρίων Κοφίνου. Αντιθέτως όταν ο στρατηγός με επληροφόρησεν από τηλεφώνου περί της εισόδου μονάδων της Εθνικής Φρουράς εις την Κοφίνου, εξέφρασα σοβαρούς φόβους και αντιρρήσεις διά την ενέργειαν αυτήν, η οποία απετέλει ήδη τετελεσμένο γεγονός».

Μαζί με τη μεραρχία η χούντα των Αθηνών εξαναγκάζει σε επιστροφή και τον διοικητή της, τον οποίον και θέτει σε κατ’ οίκον περιορισμό στο Χαλάνδρι (Αριστείδου 3).
Ο αρχηγός της Ένωσης, που είχε προειδοποιήσει τόσο το στρατιωτικό καθεστώς Παπαδόπουλου όσο και την Λευκωσία για «τας πολιτικάς συνέπειας» της στρατιωτικής επέμβασης, γράφει στον Σπύρο Παπαγεωργίου στις 1.12.1967, φρουρούμενος πλέον κι εμφανώς απογοητευμένος:

«Χαρά και αγαλλίασις διότι θα απέλθη εντεύθεν ο Ελληνικός Στρατός.

Οι Συνταγματάρχαι, διότι θα τους φύγει ένας μεγάλος πονοκέφαλος, το Κυπριακόν. Τα χρήματα που θα εξοικονομηθούν θα τα διαθέτουν για την κοιλιά τους. Διότι δεν υπάρχουν για αυτούς πλέον εθνικά ιδεώδη. Διότι θα έχουν στρατόν να κρατούν εις Αθήνας, για να τους στηρίζει, διότι φοβούνται ανατροπή των. Και εις στιγμάς ακόμη όπου επέκειτο εισβολή εις Κύπρον και Ελλάδα, δεν έστερξαν να μετακινήσουν έμπιστα εις αυτούς στρατεύματα εξ Αθηνών, διότι εφοβούντο ανατροπήν των.

Η Κυπριακή Κυβέρνησις, διότι εξασφαλίζει πλέον την ανεξαρτησίαν, το όνειρο του Μακαρίου να κυβερνά ένα λαό, τον οποίο κατέστησε τοιούτων μουζίκων.

Η τουρκική κυβέρνησις, διότι πλέον δεν έχει να φοβηθή τίποτε από τον Στρατόν, τον οποίον ωργάνωσε ο Διγενής με τους αξιωματικούς του και τη συνδρομή των Κυβερνήσεων Παπανδρέου και Στεφανόπουλου.»

Ο Στρατηγός Γρίβας Διγενής πέθανε από καρδιακή προσβολή στο κρυσφήγετό του στη Λεμεσό. Το ημερολόγιο έδειχνε, λίγους μήνες πριν την τουρκική εισβολή, σαν σήμερα, στις 27 Ιανουαρίου του 1974.